Avionët dhe militantët izraelitë në Gaza i kanë marrë jetën 24 palestinezëve, përfshirë nëntë fëmijë dhe 2 grave. Pas javësh dhune të ashpër në Jeruzalem, Hamas, grupi islamik që sundon brenda Gazas, lëshoi një breshëri raketash drejt qytetit të shenjtë të hënën në mbrëmje. Hera e parë në më shumë se 7 vite.
Izraeli tha se po dërgonte trupa përforcues në kufirin e Gazës dhe po mobilizonte 5,000 ushtarë rezervë, duke shtuar frikën për konfrontim më të gjerë. Shpërthimet e mëparshme kanë zgjatur disa ditë, me rezoluta të ndërmjetësuara përmes bisedimeve indirekte. Ndërsa në javët e fundit, ka pasur një përshkallëzim të mprehtë të zemërimit për okupimin gjysmë shekullor të Izraelit dhe kontrollin e tij mbi Palestinën.
Të hënën në mëngjes, përkundër thirrjeve për qetësi nga SHBA, Evropa dhe gjetkë, oficerët hynë në xhaminë al-Aqsa – vendi i tretë më i shenjtë në Islam – dhe u përballën me adhuruesit që po faleshin. Hamasi kërcënoi me aksione dhe filloi të qëllonte me raketa të hënën në mbrëmje.
Pasi u lëshuan raketat e para të Gazës, kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu tha se militantët kishin “kaluar vijën e kuqe”, duke shtuar: Izraeli do të përgjigjet me forcë të madhe. Në një deklaratë të lëshuar herët të martën, udhëheqësi i Hamasit, Ismail Haniyeh, tha se sulmet me raketa do të vazhdonin derisa Izraeli të ndalonte “të gjitha skenat e terrorizmit dhe agresionit në Jeruzalem dhe xhaminë al-Aqsa”.
Izraeli dhe Hamasi kanë zhvilluar tre luftëra, të cilat kryesisht janë parë si dështime për të dy palët. Armiqtë janë përfshirë në beteja të rregullta dhe pas çdo raundi, të dy palët pretendojnë se kanë shënuar pikë mbi tjetrin dhe më pas rivendoset një status quo “jo e qetë”. Jeruzalemi ka qenë prej kohësh qendra e krizës izraelito-palestineze, me vendet e tij fetare të nderuara nga të krishterët, hebrenjtë dhe myslimanët. Xhamia Al-Aksa është ndërtuar mbi një kompleks që konsiderohet si vendi më i shenjtë në Judaizëm, i njohur për hebrenjtë si Mali i tempullit.
PËRGJIGJE PËR TË GJITHA PIKËPYETJET:
Çfarë po ndodh në Izrael dhe Palestinë?
Jeruzalemi ka përjetuar trazirën e tij më të keqe në vite, me qindra protestues palestinezë të plagosur në përleshjet me policinë izraelite. Më shumë se 20 njerëz janë vrarë në Gaza pas luftimeve midis militantëve dhe Izraelit, dhuna është rritur në Bregun Perëndimor të okupuar dhe komunitetet arabe brenda Izraelit kanë mbajtur demonstrata.
Çfarë e ka shkaktuar rritjen e dhunës?
E gjitha lidhet me pushtimin ushtarak gjysmë shekullor të Izraelit dhe kontrollin e tij gjithnjë e më të madhe mbi jetën palestineze. Zemërimi ka shpërthyer sepse një seri ngjarjesh kanë konverguar duke arritur pikën më të lartë të hënën.
Cili është sfondi i ngjarjeve?
Një muaj më parë, filloi muaji i shenjtë mysliman i Ramazanit dhe palestinezët janë ankuar për ato që ata thonë se janë kufizime të ashpra të panevojshme nga policia izraelite, e cila i pengoi ata të mblidheshin në shkallët jashtë Qytetit të Vjetër – një traditë jozyrtare pas lutjeve të mbrëmjes. Mes tensioneve, pati rritje të dhunës. Në fund të Prillit qindra izraelitë të ekstremit të djathtë marshuan nëpër rrugët e qytetit duke brohoritur “vdekje për Arabët” dhe u përballën me palestinistët.
Si u përshkallëzua gjatë javës së kaluar?
Zemërimi ukapi pikun përpara një vendimi të gjykatës izraelite, i cili pritej të jepej të hënën, nëse autoritetet do të dëbojnë dhjetëra palestinezë nga lagja me shumicë arabe e Jeruzalemit Lindor. Në të njëjtën ditë, mijëra nacionalistë izraelitë tundnin flamurë dhe do të marshonin nëpër lagjet myslimane në Qytetin e Vjetër duke krijuar një paradë provokuese.
Cila është historia e gjyqit?
Familjet hebreje pretendojnë se ata humbën tokë në Sheikh Jarrah gjatë një lufte që solli krijimin e Izraelit në 1948, një konflikt në të cilin qindra mijëra palestinezë u zhvendosën. Dy dekada më vonë, Izraeli pushtoi Jeruzalemin Lindor me ndihmën e forcave jordaneze në luftën e 1967 dhe më vonë e aneksoi. Sipas ligjit izraelit, hebrenjtë që mund të provojnë titullin e pronësisë para vitit 1948 mund të kërkojnë kthimin e pronave të tyre në Jeruzalem. Asnjë ligj i ngjashëm nuk ekziston për palestinezët që humbën shtëpitë në Jeruzalemin Perëndimor.
Pse është Jeruzalemi një pikë e tillë e ndezur?
Jeruzalemi ka qenë gjithmonë qendra e krizës izraelito-palestineze, me vendet e tij të shenjta të nderuara nga hebrenjtë dhe myslimanët. Nuk ka pasur kurrë një kohë kur ka pasur qetësi të plotë në Izrael dhe Palestinë, kështu që është e vështirë të krahasosh episodet e dhunës. Sidoqoftë, ngjarja e fundit e ngjashme që u theksua ndodhi në 2017, kur zemërimi për lëvizjet e Izraelit për të instaluar detektorë metali jashtë kompleksit të xhamisë al-Aqsa shkaktoi gjakderdhjeje që vijuan për javë të tëra.
Përkthyer nga The Guardian
