Pasi Shkupi zgjidhi një mosmarrëveshje të gjatë me fqinjin e tij, Bullgarinë, Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut iu ndez zyrtarisht drita jeshile për fillimin e bisedimeve të pranimit, që mund të çojë në anëtarësimin e tyre në BE.
EURACTIV shpjegon hapat e tjerë që dy shtetet duhet të ndërmarrin derisa të anëtarësohen plotësisht në BE.
“Ne kemi bërë një hap tjetër të rëndësishëm drejt afrimit të Ballkanit Perëndimor me BE-në”, tha kryeministri çek, Petr Fiala, vendi i të cilit mban presidencën e radhës të BE-së.
Kryeministri shqiptar, Edi Rama, dhe homologu i tij maqedonas, Dimitar Kovaçevski, u pritën të martën në Bruksel, ku morën pjesë në Konferencën e Par Ndërqeveritare, që hap derën për fillimin e bisedimeve të pranimit, që ka gjasa të zgjasin me vite.
Historia e vetos
Maqedonisë së Veriut iu dha statusi i kandidatit në vitin 2005, por për shumë vite nuk ishte në gjendje të fillonte negociatat e anëtarësimit për shkak të kundërshtimit të Greqisë, derisa ajo ndryshoi emrin e saj.
Më pas Franca bllokoi hapjen e negociatave të anëtarësimit me Shkupin dhe Tiranën derisa të miratohej një metodologji e re për zgjerimin e ardhshëm të BE.
Pengesa tjetër ishte vetoja bullgare nga viti 2020, pasi Sofja kishte bllokuar çdo përparim për shkak të një mosmarrëveshjeje midis vendeve mbi çështjet historike dhe nevojës për të kapërcyer armiqësinë që daton që nga periudha e Titos.
Kjo u tejkalua pasi Maqedonia e Veriut dhe Bullgaria nënshkruan propozimin francez që do ta bënte maqedonishten gjuhë zyrtare në BE, do të ndryshonte Kushtetutën e vendit për të përfshirë bullgarët, të garantonin mbrojtjen e të drejtave të pakicave, të ndryshonin tekstet shkollore me referenca negative për Bullgarinë….
Megjithatë, Bullgaria vazhdon ta konsiderojë gjuhën maqedonase si një dialekt të bullgarishtes dhe të hënën në një takim të ambasadorëve të BE-së dorëzoi një memorandum që rikujton qëndrimin e saj.
Por si bëhen kandidatët anëtarë?
Para fillimit të negociatave të anëtarësimit, vendi kandidat dhe Komisioni Evropian vendosin të ashtuquajturën “strategji e para-anëtarësimit”, e cila çon në hartimin e një kuadri negociues nga të dyja palët.
Negociatat nuk mund të fillojnë derisa kuadri të miratohet unanimisht nga vendet anëtare të BE-së.
Në këtë proces, Komisioni Evropian duhet të jetë i kënaqur që vendi kandidat të plotësojë tre kushte, apo sic njihen ndryshe kriteret e Kopenhagenit.
Për të filluar negociatat, vendi kandidat megjithatë duhet të plotësojë vetëm kriteret politike, ndërsa të tjerat mund të përmbushen gjatë fazës së negociatave.
Më pas zhvillohen negociatat ndërmjet ministrave dhe ambasadorëve të qeverive të BE-së dhe vendit kandidat në atë që quhet Konferenca Ndërqeveritare (IGC).
Faza e parë përfshin një proces rigoroz shqyrtimi të legjislacionit të vendit kandidat për të parë se sa është në përputhje me ligjin e BE-së ose me acquis communautaire.
Acquis është i ndarë në 35 kapituj negociues, të grupuar në gjashtë grupe, që mbulojnë çdo aspekt legjislativ, të cilat të gjitha individualisht mund të mbyllen vetëm me votimin unanim të të gjitha shteteve anëtare të BE-së.
Negociatat fillojnë me hapjen e kapitujve “themelor”, çështje si gjyqësori dhe të drejtat themelore
Negociatat e disa kapitujve mund të zhvillohen njëkohësisht.
Pasi të jenë mbyllur të gjithë kapitujt, Komisioni rekomandon vendet kandidate për anëtarësim dhe vendi nënshkruan Traktatin e Aderimit që specifikon një datë për anëtarësim, duke e bërë atë një “vend aderues”.
Traktati duhet të ratifikohet nga të 27 vendet anëtare dhe Parlamenti Evropian, i cili duhet të miratojë tekstin me shumicë absolute.
Sa kohë zgjat anëtarësimi?
Ritmi i negociatave varet nga shpejtësia e reformës dhe përafrimi me ligjet e BE-së në çdo vend dhe kohëzgjatja e tyre mund të ndryshojë.
Komisioni Evropian përshkruan progresin e vendeve kandidate në raportet vjetore.
Për Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë, ekzekutivi i BE-së tha në vlerësimin e vitit të kaluar të dy vendet ishin ‘mesatarisht të përgatitura’ në shumicën e gjashtë grupeve dhe kanë parë njëfarë progresi.
Realisht, mbyllja e kapitujve mund të zgjasë disa vite, siç ka ndodhur me Serbinë apo Malin e Zi.
Çdo vend i BE-së mund të kundërshtojë mbylljen ose hapjen e kapitujve dhe Bullgaria i ka rezervuar vetes të drejtën për ta bërë këtë nëse protokolli dypalësh nuk zbatohet nga Maqedonia e Veriut.
Më të shpejtë për të negociuar pranimin ishin Austria, Finlanda dhe Suedia, (në pak më pak se dy vjet), ndërsa Kroacisë iu deshën pak më pak se tetë vjet nga fillimi i negociatave për t’u bërë anëtare e plotë e bllokut.
Cilat mund të jenë pengesat?
Çështjet dypalëshe ose trazirat e brendshme (mes vendeve): Pavarësisht se fitoi mbështetjen e shumicës së ligjvënësve, propozimi francez ka shkaktuar protesta të gjera në Maqedoninë e Veriut, me kundërshtarët që argumentonin se ndryshimi i Kushtetutës mund të jetë një hap shumë larg.
Kritikët e propozimit francez në Shkup thonë se ai hap derën për mohimin e identitetit kombëtar të maqedonasve.
Partia opozitare VMRO-DPMNE në Maqedoninë e Veriut kundërshton fuqishëm kompromisin francez.
Kriteret e Kopenhagenit përfshijnë gjithashtu faktin e pamohueshëm që BE-ja duhet të ketë kapacitetin për të pranuar një shtet të ri anëtar.
Gjatë viteve të fundit, ka pasur një shkallë hezitimi për zgjerim brenda BE-së.
Por rëndësia strategjike e Ballkanit Perëndimor për BE-në është rritur që nga pushtimi i Rusisë në Ukrainë, me frikën për ndikimin e Moskës në rajon.
Çekia, e cila tani mban Presidencën e radhës gjashtëmujore të Këshillit të BE-së, do të duhet të balancojë midis vendeve që shtyjnë për pranimin e shpejtë të Ukrainës në BE dhe vendeve që kanë pritur për shumë vite, si ato në Ballkanin Perëndimor, nga ana tjetër.
Në tetor 2022, Presidenca Çeke do të organizojë një samit jozyrtar në Pragë. Në aktivitet do të marrin pjesë shtetet anëtare dhe vende të tjera evropiane, “nga Islanda në Ukrainë”.
Megjithatë, disa shtete anëtare mbrojnë në mënyrë efektive reformën e BE-së përpara çdo zgjerimi të mëtejshëm të bllokut.
Franca së fundmi ka paraqitur një propozim për të stabilizuar fqinjësinë e BE-së por që nuk do të thotë domosdoshmërisht zgjerim në radhë të parë.
